Πρόσφατες έρευνες φέρνουν στο φως νέα στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η μουσική μεταβάλλει τις συνδέσεις στον εγκέφαλο. Τα άτομα που δέχτηκαν να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα μουσικοθεραπείας οκτώ εβδομάδων παρουσίασαν πράγματι βελτιωμένη εγκεφαλική σύνδεση ανάμεσα σε δύο συγκεκριμένες περιοχές, ιδίως όταν επρόκειτο για γνωστά και αγαπημένα τραγούδια.

Αν και δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια θεραπεία που θα μπορούσε να καταπολεμήσει τη νόσο του Αλτσχάιμερ, εντούτοις υπάρχει η δυνατότητα να μειωθούν τα γνωστικά και ψυχο-συμπεριφορικά συμπτώματα των ασθενών.

Και αυτό συνδυάζοντας κατά κύριο λόγο τη φαρμακοθεραπεία με άλλες παρεμβάσεις μη φαρμακευτικές. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκεται και η μουσικοθεραπεία η οποία συνίσταται στη χρήση της μουσικής με σκοπό την ανακούφιση ορισμένων συμπτωμάτων των ασθενών. Στην περίπτωση της νόσου Αλτσχάιμερ, η μουσικοθεραπεία οδηγεί στη μείωση του άγχους και της νευρικότητας των ασθενών ενεργοποιώντας τη μνήμη και βοηθώντας την ανάδυση των αναμνήσεων. “Όπως κάθε θεραπεία, πρόκειται πρωτίστως για ένα αποτελεσματικό μέσον που βοηθάει στη σύναψη σχέσης ανάμεσα στον ασθενή και τον φροντιστή του”, εξηγεί το Ίδρυμα Alzheimer. Έτσι, η μουσικοθεραπεία συμβάλλει αρχικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους. Τι συμβαίνει όμως όσον αφορά την επίδρασή της πάνω στην πορεία της ίδιας της νόσου; Αποδεικνύεται ότι η μουσική θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξη ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ σύμφωνα με τη μελέτη των ερευνητών του εργαστηρίου μουσικής απεικόνισης και νευρικού δυναμικού του Πανεπιστημίου Northeastern.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature’s Scientific Reports, δείχνει ότι αυξήθηκαν οι συνδέσεις του εγκεφάλου των ηλικιωμένων οι οποίοι άκουγαν την αγαπημένη τους μουσική. Πιο συγκεκριμένα, η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα, αποτελούμενη από μουσικοθεραπευτές νευρολόγους και ψυχιάτρους ειδικευμένους στην τρίτη ηλικία, ανακάλυψε ότι η μουσική γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στο ακουστικό σύστημα του εγκεφάλου και στο σύστημα ανταμοιβής το οποίο σχετίζεται με τα κίνητρα: προάγει τη σύνδεση μεταξύ ακουστικών και σχετιζόμενων με την ανταμοιβή περιοχών του εγκεφάλου. “Υπάρχει κάτι στη μουσική που είναι εκείνη η λειτουργική σύνδεση μεταξύ του ακουστικού συστήματος και του συστήματος ανταμοιβής και για αυτό η μουσική είναι τόσο ιδιαίτερη και ικανή να επηρεάσει αυτές τις φαινομενικά πολύ γενικές γνωστικές λειτουργίες που ξαφνικά αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα άτομα με άνοια που ακούνε μουσική”, εξηγεί η καθηγήτρια Psyche Loui η οποία διευθύνει το εργαστήριο. Η ομάδα ήθελε επίσης να διαπιστώσει εάν τα θετικά αποτελέσματα είναι μεγαλύτερα όταν η μουσική επιλέγεται από τον ίδιο τον ασθενή και αφορά τραγούδια που έχουν ιδιαίτερη αξία για εκείνον.

Η γνώριμη και αγαπημένη μουσική παράγει το καλύτερο αποτέλεσμα.

Αυτό αποτελεί μέρος της διαπίστωσης ότι ενώ η μουσικοθεραπεία αποτελεί πλέον κοινή πρακτική στους οίκους ευγηρίας, ελάχιστες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στους νευρικούς μηχανισμούς που αφορούν την προέλευση του φαινομένου καθώς και στα πιο αποτελεσματικά είδη μουσικής. Οι ερευνητές λοιπόν, προκειμένου να το μελετήσουν, στρατολόγησαν μία ομάδα γνωστικά υγιών ενηλίκων μεταξύ 54 και 89 ετών. Με τη βοήθεια ενός μουσικοθεραπευτή, δημιούργησε ο καθένας δύο λίστες αναπαραγωγής μουσικής και ονόμασαν τη μία “ξεσηκωτική” και την άλλη “χαλαρωτική”. Οι συμμετέχοντες έπρεπε στη συνέχεια να ακούνε τη μουσική που οι ίδιοι είχαν επιλέξει επί μία ώρα καθημερινά για οκτώ συνεχόμενες εβδομάδες. Στην αρχή και στο τέλος της έρευνας υποβλήθησαν επίσης σε μια δοκιμασία εγκεφαλικής απεικόνισης κατά την οποία ο καθένας τους άκουσε 24 διαφορετικά μουσικά κομμάτια. Έξι από αυτά είχαν επιλεγεί από τους ίδιους τους συμμετέχοντες (από Beatles μέχρι Bruce Springsteen), ενώ τα υπόλοιπα τα επέλεξαν οι ερευνητές ανάμεσα σε πολλά διαφορετικά μουσικά είδη: κλασική μουσική, ποπ, ροκ… Τέλος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν κάθε τραγούδι σε σχέση με την απόλαυση και την εξοικείωσή τους με αυτό.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συνδέσεις του εγκεφάλου βελτιώθηκαν σημαντικά σε ορισμένες περιοχές-κλειδιά και ότι η προσωπικά επιλεγμένη μουσική τις διεγείρει πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι η μουσική η επιλεγμένη από άλλους.

Πιο συγκεκριμένα, το εύρημα ήταν πιο εμφανές σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, τον έσω προμετωπιαίο φλοιό, που είναι “μια από τις περιοχές που χάνει τη δραστηριότητα και τη λειτουργική του συνδεσιμότητα στους ηλικιωμένους, ιδίως σε όσους πάσχουν από άνοια”, προσθέτει η καθηγήτρια Psyche Loui. 

Επιπλέον, η οικεία και αγαπημένη μουσική έτεινε να ενεργοποιεί περισσότερο τις ακουστικές περιοχές καθώς και εκείνες που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Ωστόσο, η μουσική που είχαν επιλέξει οι ίδιοι οι συμμετέχοντες οδήγησε σε μια ακόμα ισχυρότερη σύνδεση ανάμεσα σε αυτές τις δύο περιοχές του εγκεφάλου. “Αυτός θα μπορούσε να είναι ο κεντρικός μηχανισμός για τις αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο όταν ακούτε μουσική και όταν την ακούτε με τρόπο συνεπή, επίμονο και συνειδητό κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης”, προσθέτει η επιστήμονας. Μένει να δούμε τον τρόπο και τον βαθμό στον οποίο η μουσική μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της μνήμης, της γνώσης και των εκτελεστικών λειτουργιών.

Πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική οι φροντιστές

“Είναι κάτι πάνω στο οποίο εργαζόμαστε αυτή τη στιγμή και πιστεύω ότι μπορεί να υπάρχει κάτι στο γεγονός ότι η μουσική είναι μια τέχνη που ξεδιπλώνεται στον χρόνο ”, σημειώνει η ίδια. “Για παράδειγμα, ακούς έναν ρυθμό και μετά χτυπάς το πόδι σου σε αυτόν τον ρυθμό. Η διαδικασία αυτή ενεργοποιεί τα συστήματα ανταμοιβής και τα γνωστικά συστήματα του εγκεφάλου με έναν τρόπο που θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη στις γνωστικές 

λειτουργίες”.

Η επιστημονική ομάδα ελπίζει ότι θα μπορέσει στο μέλλον να επεκτείνει τη μελέτη της σε άτομα με γνωστικές και νευροεκφυλιστικές διαταραχές που θα μπορούσαν να ωφεληθούν περισσότερο από τα θετικά αποτελέσματα της μουσικοθεραπείας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η πολύ ευεργετική επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλο αναφέρεται και από το CNRS που επιβεβαίωσε ήδη από το 2016 ότι “τον ήχο επεξεργάζεται αρχικά το ακουστικό σύστημα και στη συνέχεια παρεμβαίνουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου σχετιζόμενες με τη μνήμη, τα συναισθήματα, τις κινητικές δεξιότητες (η μουσική μας κάνει να θέλουμε να χτυπήσουμε τα πόδια μας στο πάτωμα), τη γλώσσα… για να μην αναφέρουμε την ενεργοποίηση των νευρικών κυκλωμάτων ανταμοιβής (την παραγωγή ντοπαμίνης) όταν ακούμε μουσική που μας είναι ευχάριστη”.

Ο οργανισμός εξηγεί επιπλέον ότι ο εγκέφαλος επεξεργάζεται με αυτόματο τρόπο τη μουσική και την αποθηκεύει στην άρρητη μνήμη. Θα μπορούσε να είναι επίσης χρήσιμη στην καταπολέμηση της γήρανσης, υπό την προϋπόθεση ότι την ακούμε συστηματικά, τραγουδάμε ή παίζουμε κάποιο μουσικό όργανο ώστε να ενεργοποιήσουμε τον εγκέφαλο. Όσον αφορά τους φροντιστές, το Ίδρυμα Alzheimer συστήνει την προσαρμογή του μουσικού στιλ σύμφωνα με τις προτιμήσεις του ατόμου που πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. “Αν δεν γνωρίζετε τι είδος μουσικής ακούει ο ασθενής, ρωτήστε τον, βάλτε του να ακούσει διάφορα είδη και παρατηρήστε τις αντιδράσεις του”, συμβουλεύει ο οργανισμός. Εάν το άτομο γνωρίζει καλά τον ασθενή, μπορεί να του βάλει να ακούσει τραγούδια που ξέρει ότι του άρεσαν ώστε να τον βοηθήσει στην ανάκληση μιας προηγούμενης ανάμνησης.

Τέλος, “είτε πρόκειται για ραδιόφωνο, YouTube, χορωδία ή συναυλία, βεβαιωθείτε ότι η ένταση της μουσικής είναι κατάλληλη ώστε όλοι να απολαύσουν τη στιγμή. Εάν είναι απαραίτητο, ελέγξτε την ακοή του ασθενούς”, τονίζει το Ίδρυμα. Μακροπρόθεσμα, είναι καλύτερο να δημιουργήσετε μια εξατομικευμένη λίστα τραγουδιών ώστε να αξιοποιηθεί στο έπακρο η εμπειρία αυτή.

Alexandra Bresson (Μτφρ. από τα γαλλικά από την Ηλιάνα Κουσουνέλου για το ΨPoint).

Πηγή: https://www.femina.fr/