“Εκφράζομαι & συν δημιουργώ” Καλλιτεχνικά Εργαστήρια για άτομα που ανήκουν στο φάσμα του Αυτισμού

Εκφράζομαι και Συνδημιουργώ

Γνωριμία και πειραματισμός με τις τέχνες με στόχο την έκφραση, την δημιουργικότητα και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων για άτομα που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού.

Πρόκειται για επιστημονικά σχεδιασμένα καλλιτεχνικά εργαστήρια, όπου ο στόχος είναι η δημιουργικότητα κι όχι η θεραπεία, με την κλασσική έννοια του όρου.

Ωστόσο, τα εργαστήρια αυτά έχουν σχεδιαστεί με βάση επιστημονικά ευρήματα και από την κλινική μας εμπειρία με άτομα όλων των ηλικιών που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού.

Στον στρατηγικό αυτό σχεδιασμό, λαμβάνονται υπόψη η αλληλουχία των μέσων, η δυναμική της ομάδας, η αλληλεπίδραση με τα υλικά κι άλλες παραμέτρους ενώ ο συντονισμός

των ομάδων γίνεται από καλλιτέχνες οι οποίοι κυρίως είναι και καταξιωμένοι θεραπευτές μέσω τεχνών.

Απευθύνεται σε ανθρώπους που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού. Θα λειτουργήσουν τρία διαφορετικά εργαστήρια που απευθύνονται σε τρεις ηλικιακές ομάδες: 4ετών έως 11ετών, 12ετών έως 17ετών, και ενηλίκων.

Οι συμμετέχοντες θα γνωρίσουν τα μουσικά όργανα και θα πειραματιστούν με αυτά, θα έρθουν σε επαφή με διαφορετικά χρώματα και υλικά, θα δοκιμάσουν την δημιουργική κίνηση και τον κόσμο του θεάτρου, ενώ στο τέλος θα υπάρξει μία παρουσίαση των έργων τους.

Η διάρκεια του εργαστηρίου είναι εξάμηνη,  σε εβδομαδιαία βάση και σε απογευματινές ώρες.

Για πληροφορίες εγγραφές επικοινωνήστε στο 2117503275, 6934650211, info@psypoint.gr, www.psypoint.gr

Ας συμβάλλουμε στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού

Εκπαιδευτικοί, ενήλικες που ασχολείστε με παιδιά, και κυρίως οι γονείς, μπορείτε να βοηθήσετε πολύ στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων τους. Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι απαραίτητες τόσο για την παιδική ηλικία όσο και για το μέλλον. Ο μελλοντικός έφηβος θα έχει μεγαλύτερη άνεση με τους συνομηλίκους, κάτι που βοηθά πολύ στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή του. Στον αυριανό ενήλικο, οι κοινωνικές δεξιότητες μπορούν να βοηθήσουν στην καλή επικοινωνία με τους άλλους στο εργασιακό, οικογενειακό περιβάλλον, τους φίλους και τον υπόλοιπο κοινωνικό περίγυρο.

Η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων αναπτύσσουν τον δεσμό με τους άλλους, καθώς ο στόχος δεν είναι απλώς η συνεύρεση αλλά η καλύτερη σύνδεση μέσω της ανταλλαγής και αναγνώρισης συναισθημάτων, ενσυναίσθησης, συμπαράστασης. Ανοίγουν την δυνατότητα συζήτησης όπου οι δύο συνομιλητές μαζί ερευνούν και χαίρονται αυτή την κοινή δραστηριότητα, χωρίς ο ένας να προσπαθεί να επιβληθεί στον άλλο, να διακόπτει, να μην ακούει ή να συγκρούεται λόγω της διαφορετικότητας.

Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι επιθυμητές επίσης σε κάθε εργασιακό χώρο όπου υπάρχει ομάδα συναδέλφων και βοηθούν επίσης στην δημιουργία μιας πιο ικανοποιητικής επαγγελματικής ζωής.

Η συμπεριφορά των γονιών είναι το πρότυπο της συμπεριφοράς των παιδιών κι έχει μεγαλύτερη επίδραση πάνω τους από τις συμβουλές. Παρακάτω υπάρχουν κάποιες ιδέες στο πώς η συμπεριφορά των ενηλίκων συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας των παιδιών.
Έτσι, για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες:

1) Εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και δεν περιοριζόμαστε μόνο στην εκτέλεση επιτελεστικών οδηγιών τύπου: “Πλύνε τα χέρια σου”, ή σε εκπαιδευτικές συμβουλές.
2) Παραμένουμε ήρεμοι σε στιγμές άγχους. (Παίρνουμε μία στιγμή πριν αντιδράσουμε παρορμητικά!)
3) Συμβιβαζόμαστε με το παιδί. Δεν του δίνουμε μία διαταγή και μένουμε άκαμπτα αμετακίνητοι. Π.χ. Αν πρέπει να φύγουμε από την παιδική χαρά και δεν θέλει, συμφωνούμε μαζί του να φύγουμε μετά από 5 λεπτά κι όχι αμέσως, ώστε να πάμε λίγο προς το μέρος του χωρίς να χάσουμε τον στόχο μας.
4) Δείχνουμε ενσυναίσθηση και δεν υποτιμούμε τα συναισθήματά του.
5) Κατονομάζουμε τα συναισθήματά του. Π.χ. όταν για παράδειγμα κλαίει, του κατονομάζουμε τη λύπη όπως: “βλέπω ότι είσαι λυπημένος/η, τι συμβαίνει;”
6) Όταν διαφωνούμε το κάνουμε με σεβασμό και δεν ακυρώνουμε το παιδί.
7) Όταν έχει ένα πρόβλημα και μας ζητά βοήθεια, σκεφτόμαστε εναλλακτικές λύσεις κάνοντας το να καταλάβει ότι υπάρχουν περισσότερες από μία επιλογές συνήθως.
8) Ζητάμε συγνώμη όταν νιώθουμε ότι έχουμε κάνει λάθος και το ευχαριστούμε αναγνωρίζοντας κάτι καλό που κάνει για μας.
9) Σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε ή δράσουμε. Δεν είμαστε φίλοι με το παιδί μιλώντας του για όλα που μπορεί να μην είναι σε θέση να ακούσει, δεν δίνουμε διπλά μηνύματα, δεν λέμε πράγματα που μπορεί να το σοκάρουν ή να εντυπωθούν αρνητικά μέσα του.
10) Κάνουμε παρέα και με άλλους ανθρώπους και φροντίζουμε τις σχέσεις μας μαζί τους.
11) Σεβόμαστε τον προσωπικό χώρο του και του μαθαίνουμε να σέβεται τον προσωπικό χώρο των άλλων.
12) Δεν κρίνουμε το παιδί, ή τους άλλους στο παιδί.
13) Το μαθαίνουμε να αντιλαμβάνεται και να σέβεται την διαφορετικότητα των ανθρώπων, αλλά και των άλλων πλασμάτων γύρω του.
14) Μοιραζόμαστε… Συναισθήματα, αγαθά, εργασίες που μπορεί να αναλάβει.
15) Βάζουμε όρια και εξηγούμε γιατί, και τα τηρούμε.
16) Το μαθαίνουμε ότι οι πράξεις όλων μας και οι επιλογές μας έχουν συνέπειες.
17) Είμαστε ευέλικτοι. Αν δεν βγει κάτι στο πρόγραμμα όπως το έχουμε σκεφτεί μπορεί να γίνει με άλλο τρόπο κι είναι εντάξει κι αυτό.
18) Αντιμετωπίζουμε με ψυχραιμία τον θυμό ή την επιθετικότητα του παιδιού, χωρίς να απαντήσουμε με τον ίδιο τρόπο.
19) Αντιμετωπίζουμε τις ανησυχίες μας και προσπαθούμε να μην υπερπροστατεύουμε το παιδί μας.
20) Βρίσκουμε λύσεις σε προβλήματα και συγκρούσεις.
21) Μιλάμε για τις ιδέες και τις σκέψεις μας και το ενθαρρύνουμε να μας πει τις δικές του.
22) Ενθαρρύνουμε δραστηριότητες μακριά από κάθε λογής οθόνες (τηλεόραση, κινητά, τάμπλετ, ηλεκτρονικά παιχνίδια), όπως σπορ, βόλτες στη φύση, παιχνίδι κ.ά.

Ξέρω ότι πολλά από τα παραπάνω δεν είναι πάντα εύκολα να γίνουν ή σε πολλά από αυτά οι γονείς οι ίδιοι δυσκολεύονται. Αν δεν τις έχουν ως τώρα κατακτήσει, δεν μπορούν να τις μεταδώσουν στα παιδιά.
 Αξίζει όμως τον κόπο να γίνει μία προσπάθεια.
Άλλωστε, δεν μεγαλώνουν μόνο οι γονείς το παιδί, αλλά και το παιδί “μεγαλώνει” τους γονείς.
Στην τόσο σημαντική αυτή διαδρομή είμαστε στη διάθεσή σας αν χρειαστείτε βοήθεια για την κοινωνικότητα του παιδιού σας ή στήριξη στον γονεϊκό σας ρόλο. Όσο πιο νωρίς  ξεκινήσετε τόσο το καλύτερο για όλη την οικογένεια.

Δήμητρα Σταύρου
Ψυχολόγος/Δραματοθεραπεύτρια

Ανάδειξη της σχέσης με το σύμπτωμα μέσα από την ψυχοθεραπεία μέσω τεχνών

Αναδιμοσίευση από το drama-mediation.blogspot.com 
Δήμητρα Σταύρου Ψυχολόγος/Δραματοθεραπεύτρια
 
Μιλάμε για “συμπτώματα” και στην ψυχολογία για να ορίσουμε κάποια φαινόμενα της συμπεριφοράς που εμφανίζονται ως κορυφές παγόβουνων. 
 
Με τον ίδιο τρόπο που ο πυρετός αποτελεί σύμπτωμα μίας ασθένειας που έχει οργάνωση, αιτιολογία και ιδιότητες, έτσι κι ένα ψυχικό σύμπτωμα αποτελεί την ένδειξη για μία συγκεκριμένη ψυχική οργάνωση που φέρει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στην συμπεριφορά και στον τρόπο που σχετίζεται το άτομο με τους άλλους, αλλά και αιτιολογία.
 
 
Συμπτώματα που υποδηλώνουν μία νευρωτική δομή προσωπικότητας αποτελούν για παράδειγμα οι κρίσεις πανικού, όλες οι μορφές φοβίας, η εμμονή 
σε ιδέες ή επαναλήψεις πράξεων που έχουν τελετουργικό χαρακτήρα για τον άνθρωπο που τις εκτελεί.  Η νευρωτική δομή, όπως έχουμε ήδη ξαναπεί σε αυτό το ιστολόγιο, δημιουργείται από την αποτυχία ισορροπίας μεταξύ του συστήματος εσωτερικευμένων απαγορεύσεων από τη μια και των επιθυμιών του υποκειμένου, από την άλλη.
 
 
Με τον ίδιο τρόπο δημιουργούνται συμπτώματα (δηλ. ορατές συμπεριφορές-φαινόμενα- ή ενδείξεις αν προτιμάτε) για κάθε στυλ προσωπικότητας (καταθλιπτική, διπολική, οριακή, σχιζοειδή κλπ).
 
Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η ονομασία-διάγνωση της κάθε ψυχικής δομής γιατί το υποκείμενο δεν ξέρει τι να κάνει αυτή την διάγνωση. Μερικές φορές 
ο χαρακτηρισμός κάποιου ως “καταθλιπτικού”, “σχιζοειδούς” κλπ μπορεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες να εγκλωβίζει τόσο τον “ασθενή”, αλλά και τον θεραπευτή του ενίοτε, ως προς την επίλυση των προβλημάτων και την επιτυχή έκβαση της ψυχοθεραπείας του.
 
 
Ωστόσο τα συμπτώματα μας βοηθούν να κατανοήσουμε την εσωτερική λογική που διέπει την ψυχική δόμηση. Αυτό χρειάζεται να το κοινοποιούμε και στον άνθρωπο που εμφανίζει την συμπτωματολογία και να στοχεύουμε προς την νοηματοδότηση του συμπτώματος, σα να πρόκειται για ένα σύμβολο που χρειάζεται αποκωδικοποίηση. Με τον τρόπο αυτόν, το σύμπτωμα παύει να είναι αποκομμένο από την υπόλοιπη προσωπικότητα του ανθρώπου, παύει να προκαλεί έκπληξη, αγωνία, φόβο, να είναι ξένο δηλαδή,  και γίνεται το κλειδί πρόσβασης σε βαθύτερα στρώματα της ψυχικής αλήθειας, εκεί όπου χρειάζεται να οδηγηθεί το υποκείμενο με την συμπαράσταση του θεραπευτή, για να υπάρξει επεξεργασία και αποκατάσταση τραυμάτων, ελλειμμάτων, διαστρεβλώσεων που αφορούν την ιστορία του…
 
 
Ο Φρόυντ από την αρχή της δουλειάς του ανακαλύπτει ότι το σύμπτωμα έχει και οφέλη για τον άνθρωπο που υποφέρει. Παρά τον μάταιο πόνο που 
του δίνει, το σύμπτωμα βοηθά στην έκφραση ενός προβλήματος που  δημιουργεί ψυχική ένταση και ζητά μία οδό εκφόρτωσης. Πέραν όμως της λειτουργίας του για την επιβίωση του ανθρώπου, παρά του ότι μπορεί να του χαλά την ζωή σε πολλούς τομείς, το σύμπτωμα φέρει και ένα άλλο 
όφελος, το οποίο η ψυχανάλυση έχει ονομάσει “δευτερογενές”.
 
Δευτερογενές όφελος για παράδειγμα σε έναν άνθρωπο που υποφέρει από κρίσεις πανικού, μπορεί να είναι ότι χρειάζεται πάντα έναν δεύτερο, δικό 
του άνθρωπο, μαζί του την ώρα που πηγαίνει λόγου χάρη στο σούπερ μάρκετ (αν ο συγκεκριμένος χώρος προκαλεί τις κρίσεις). Άλλος που έχει για παράδειγμα φοβία να οδηγήσει, δεν μένει ποτέ μόνος στο αυτοκίνητο και σχετίζεται με τρόπο εξαρτητικό με τον σύντροφό του για να τον πηγαίνει οπουδήποτε με το αυτοκίνητό του κ.ο.κ.
 
Μέσα από την ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης, προσεγγίζουμε τα ψυχικά περιεχόμενα ως συμβολικά περιεχόμενα και με μία τέτοια προοπτική, η νοηματοδότηση-κατανόηση γίνεται περισσότερο εφικτή. 
Τα σύμβολα, όπως και τα συμπτώματα, δεν είναι μονοσήμαντα. Μπορούμε να δώσουμε πολλές ερμηνείες 
να τα δούμε από διαφορετικές πλευρές.
 
Ας δούμε μερικά παραδείγματα από την δραματοθεραπευτική μου δουλειά με ανθρώπους που υποφέρουν από διαφορετικά συμπτώματα. Φυσικά 
τα ονόματα των ανθρώπων και άλλα στοιχεία αναγνωρίσιμα της ταυτότητάς τους παραμένουν απόρρητα για λόγους ευνόητους…
 
Ο τρόπος που δουλεύω με τα συμπτώματα μέσω της τέχνης έχει πολλές διαφορετικές τεχνικές και χρησιμοποιούμε πολλά διαφορετικά μέσα. Δράμα, εικαστικά, κατασκευές, installation, μεικτές τεχνικές κλπ. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα όμως θα μείνω σε μία τεχνική που έχει να κάνει με πηλό και 
μικρές κούκλες.
 
Καλώ τον άνθρωπο να φτιάξει σε γλυπτό το σύμπτωμα του…Καλείται να μην έχει κάποια ιδέα από πριν καθώς έχει τον πηλό στα χέρια του, αλλά να αφεθεί όσο μπορεί στην αίσθηση του πηλού στα χέρια του, στην υφή του, και να αποφύγει όσο το δυνατό περισσότερο τις σκέψεις αρχικά. Σιγά σιγά αρχίζει κι εμφανίζεται μία μορφή που για τον ίδιο αποκτά ένα νόημα και εξελίσσει την κατασκευή του ως να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό σημείο για 
τον χρόνο που έχει δοθεί από το ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο.
 
Μετά καλείται, αν θέλει, να βρει μία από τις μικρές κούκλες που να αισθάνεται ότι τον αντιπροσωπεύει καλύτερα και να δείξει τόσο στον εαυτό του 
όσο και σε μένα (την θεραπεύτρια) τον τρόπο που σχετίζεται ο ίδιος με το σύμπτωμά του.
  
Ας δούμε μερικά παραδείγματα…
 
Εικόνα 1
 
 Στην εικόνα 1. ο άνθρωπος μου λέει ότι αυτό που προέκυψε είναι ότι το σύμπτωμα είναι σαν ένας βράχος πάνω στον οποίο προσκρούει. Ωστόσο, από την εικόνα μπορούμε να δούμε και κάτι άλλο που φυσικά σχετίζεται με το δευτερογενές όφελος του συμπτώματος. Η κούκλα όπως είναι τοποθετημένη στο γλυπτό φαίνεται σα να προστατεύεται από αυτό, ακόμη και να ξεκουράζεται σε αυτό.
 
Εικόνα 2
Στην εικόνα 2. έχουμε να κάνουμε με μία νεαρή γυναίκα που η φοβία που έχει αναπτύξει είναι να την αναγκάζει να μην θέλει να βγει από το σπίτι της. Με την ψυχοθεραπεία της, στην φάση αυτή που δημιουργείται το γλυπτό, κάνει δειλά δειλά τα πρώτα της βήματα έξω από το σπίτι.  Όπως βλέπετε, η μάγισσα έχει εξέλθει (ή φυλάει;) από το πουγκί και κρατά την μαγική της σκούπα (που ως μαγική αποτελεί όχημα)…
 
Εικόνα 3
 
Στην εικόνα 3 έχουμε ένα γλυπτό “χταπόδι” που έχει αρπάξει την κούκλα που αντιπροσωπεύει την γυναίκα που υποφέρει από κρίσεις πανικού. Η κούκλα που έχει επιλέξει, γυμνή από ρούχα, μας οδηγεί σε έναν συνειρμό σχετικό με σεξουαλική παραβίαση αφής-πιασίματος-αρπάγματος. Κάτι που έχει συμβεί στην γυναίκα κατά την εφηβεία της και που αποτελεί την ρίζα του προβλήματος της, κάτι δεν το είχε αξιολογήσει ως σημαντικό γεγονός της ιστορίας της ως την στιγμή της θεραπείας της μέσω τέχνης.
 
Σε κάθε περίπτωση αυτές οι δημιουργίες μέσα στο θεραπευτικό ασφαλές πλαίσιο ανοίγουν έναν δρόμο στον λόγο. Δίνουν τροφή για σκέψη και κινητοποιούν. Τα παραδείγματα είναι πολλά αλλά νομίζω ότι μπορώ να σταματήσω εδώ για σήμερα, ελπίζοντας να σας έχω δώσει μία ιδέα στο πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε ψυχοθεραπευτικά μέσω τέχνης το σύμπτωμα. Εσείς, οι αναγνώστες του ιστολογίου, πιθανόν μπορείτε να δείτε κι άλλα στοιχεία στα παραπάνω παραδείγματα και αν θέλετε μπορείτε να μου στείλετε τις ιδέες σας ηλεκτρονικά στο: dimitrastav@yahoo.com.
 
Ο τρόπος δουλειάς και επεξεργασίας του τραύματος μέσω τεχνών είναι ένας τρόπος που το κάνει μάλλον πιο εύκολο γιατί στηρίζεται στην δημιουργικότητα.  Δουλεύοντας έτσι, αποκτούμε πρόσβαση σε κρυφά περιεχόμενα του ασυνειδήτου. Όπως και να  έχει, το σύμπτωμα είναι πολυσήμαντο όπως και το κάθε έργο τέχνης… Κάθε σημασία που μπορούμε να αποδώσουμε έρχεται και συμπληρώνει την άλλη. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Οι ερμηνείες αυτές γίνονται ακόμη πιο πολυδιάστατες όταν τα έργα αυτά παρουσιάζονται σε ομάδα δραματοθεραπείας. Οι ερμηνείες των μελών στηρίζονται τόσο στην δική τους εσωτερική πραγματικότητα όσο και στην πραγματικότητα του έργου. Προτείνουν τις ιδέες τους κι ο δημιουργός, ο πάσχων από το σύμπτωμα, αναγνωρίζει αν κάτι από όλα αυτά είναι αληθές.  

Γιατί μόνο ο ίδιος ο άνθρωπος γνωρίζει την αλήθεια του καλύτερα από όλους τους άλλους. Απλά αυτή του καλύπτεται πίσω από το σύμπτωμα και η τέχνη βοηθά να του αποκαλυφθεί!

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Έχουμε την χαρά και την τιμή να σας ενημερώσουμε για την έναρξη συνεργασίας του κέντρου μας Ψpoint, Ψυχοθεραπείες μέσω Τεχνών, με την Αστική μη Κερδοσκοπική εταιρία «Θάλπος», με στόχο την κλινική παρέμβαση μέσω τεχνών σε παιδιά και εφήβους Νοσοκομείων και νοσοκομειακών Ξενώνων, αλλά και σε ενήλικο πληθυσμό δήμων της Αττικής.

Ως ΨPoint Κέντρο Ψυχοθεραπείας μέσω Τεχνών συνεισφέρουμε στην συνεργασία μας με την Θάλπος,  με  γνώση και τεχνογνωσία, αλλά και το θεραπευτικό δυναμικό μας, επιδεικνύοντας επαγγελματισμό και υπευθυνότητα τόσο προς τους συνεργάτες μας, όσο και προς τους πληθυσμούς που είναι αποδέκτες των υπηρεσιών της Θάλπος.

Η συνεργασία του κέντρου μας και με άλλους φορείς του χώρου ψυχικής υγείας αποτελεί έναν από τους στόχους μας, καθώς μας δίνει την ευκαιρία ανταλλαγής τεχνογνωσίας, προώθησης των ψυχοθεραπειών μέσω τεχνών και ανάδειξης της αποτελεσματικότητας τους στον γενικό πληθυσμό. Επίσης, τέτοιες συνεργασίες ενδυναμώνουν το κίνητρο μας  να παρέχουμε τις βέλτιστες υπηρεσίες κλινικών διαμεσολαβήσεων μέσω τεχνών εντός και εκτός του κέντρου μας.

Ευχαριστούμε πολύ την Θάλπος για την εμπιστοσύνη της!

 

 

Νόσος Αλτσχάιμερ Επιβεβαιώνεται η συμβολή της μουσικοθεραπείας στη βελτίωση της μνήμης

Πρόσφατες έρευνες φέρνουν στο φως νέα στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η μουσική μεταβάλλει τις συνδέσεις στον εγκέφαλο. Τα άτομα που δέχτηκαν να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα μουσικοθεραπείας οκτώ εβδομάδων παρουσίασαν πράγματι βελτιωμένη εγκεφαλική σύνδεση ανάμεσα σε δύο συγκεκριμένες περιοχές, ιδίως όταν επρόκειτο για γνωστά και αγαπημένα τραγούδια.
Αν και δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποια θεραπεία που θα μπορούσε να καταπολεμήσει τη νόσο του Αλτσχάιμερ, εντούτοις υπάρχει η δυνατότητα να μειωθούν τα γνωστικά και ψυχο-συμπεριφορικά συμπτώματα των ασθενών.

Και αυτό συνδυάζοντας κατά κύριο λόγο τη φαρμακοθεραπεία με άλλες παρεμβάσεις μη φαρμακευτικές. Ανάμεσα σε αυτές βρίσκεται και η μουσικοθεραπεία η οποία συνίσταται στη χρήση της μουσικής με σκοπό την ανακούφιση ορισμένων συμπτωμάτων των ασθενών. Στην περίπτωση της νόσου Αλτσχάιμερ, η μουσικοθεραπεία οδηγεί στη μείωση του άγχους και της νευρικότητας των ασθενών ενεργοποιώντας τη μνήμη και βοηθώντας την ανάδυση των αναμνήσεων. “Όπως κάθε θεραπεία, πρόκειται πρωτίστως για ένα αποτελεσματικό μέσον που βοηθάει στη σύναψη σχέσης ανάμεσα στον ασθενή και τον φροντιστή του”, εξηγεί το Ίδρυμα Alzheimer. Έτσι, η μουσικοθεραπεία συμβάλλει αρχικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους. Τι συμβαίνει όμως όσον αφορά την επίδρασή της πάνω στην πορεία της ίδιας της νόσου; Αποδεικνύεται ότι η μουσική θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξη ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ σύμφωνα με τη μελέτη των ερευνητών του εργαστηρίου μουσικής απεικόνισης και νευρικού δυναμικού του Πανεπιστημίου Northeastern.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature’s Scientific Reports, δείχνει ότι αυξήθηκαν οι συνδέσεις του εγκεφάλου των ηλικιωμένων οι οποίοι άκουγαν την αγαπημένη τους μουσική. Πιο συγκεκριμένα, η διεπιστημονική ερευνητική ομάδα, αποτελούμενη από μουσικοθεραπευτές νευρολόγους και ψυχιάτρους ειδικευμένους στην τρίτη ηλικία, ανακάλυψε ότι η μουσική γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στο ακουστικό σύστημα του εγκεφάλου και στο σύστημα ανταμοιβής το οποίο σχετίζεται με τα κίνητρα: προάγει τη σύνδεση μεταξύ ακουστικών και σχετιζόμενων με την ανταμοιβή περιοχών του εγκεφάλου. “Υπάρχει κάτι στη μουσική που είναι εκείνη η λειτουργική σύνδεση μεταξύ του ακουστικού συστήματος και του συστήματος ανταμοιβής και για αυτό η μουσική είναι τόσο ιδιαίτερη και ικανή να επηρεάσει αυτές τις φαινομενικά πολύ γενικές γνωστικές λειτουργίες που ξαφνικά αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα άτομα με άνοια που ακούνε μουσική”, εξηγεί η καθηγήτρια Psyche Loui η οποία διευθύνει το εργαστήριο. Η ομάδα ήθελε επίσης να διαπιστώσει εάν τα θετικά αποτελέσματα είναι μεγαλύτερα όταν η μουσική επιλέγεται από τον ίδιο τον ασθενή και αφορά τραγούδια που έχουν ιδιαίτερη αξία για εκείνον.
Η γνώριμη και αγαπημένη μουσική παράγει το καλύτερο αποτέλεσμα.

Αυτό αποτελεί μέρος της διαπίστωσης ότι ενώ η μουσικοθεραπεία αποτελεί πλέον κοινή πρακτική στους οίκους ευγηρίας, ελάχιστες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στους νευρικούς μηχανισμούς που αφορούν την προέλευση του φαινομένου καθώς και στα πιο αποτελεσματικά είδη μουσικής. Οι ερευνητές λοιπόν, προκειμένου να το μελετήσουν, στρατολόγησαν μία ομάδα γνωστικά υγιών ενηλίκων μεταξύ 54 και 89 ετών. Με τη βοήθεια ενός μουσικοθεραπευτή, δημιούργησε ο καθένας δύο λίστες αναπαραγωγής μουσικής και ονόμασαν τη μία “ξεσηκωτική” και την άλλη “χαλαρωτική”. Οι συμμετέχοντες έπρεπε στη συνέχεια να ακούνε τη μουσική που οι ίδιοι είχαν επιλέξει επί μία ώρα καθημερινά για οκτώ συνεχόμενες εβδομάδες. Στην αρχή και στο τέλος της έρευνας υποβλήθησαν επίσης σε μια δοκιμασία εγκεφαλικής απεικόνισης κατά την οποία ο καθένας τους άκουσε 24 διαφορετικά μουσικά κομμάτια. Έξι από αυτά είχαν επιλεγεί από τους ίδιους τους συμμετέχοντες (από Beatles μέχρι Bruce Springsteen), ενώ τα υπόλοιπα τα επέλεξαν οι ερευνητές ανάμεσα σε πολλά διαφορετικά μουσικά είδη: κλασική μουσική, ποπ, ροκ… Τέλος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν κάθε τραγούδι σε σχέση με την απόλαυση και την εξοικείωσή τους με αυτό.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συνδέσεις του εγκεφάλου βελτιώθηκαν σημαντικά σε ορισμένες περιοχές-κλειδιά και ότι η προσωπικά επιλεγμένη μουσική τις διεγείρει πολύ πιο αποτελεσματικά από ό,τι η μουσική η επιλεγμένη από άλλους.
Πιο συγκεκριμένα, το εύρημα ήταν πιο εμφανές σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, τον έσω προμετωπιαίο φλοιό, που είναι “μια από τις περιοχές που χάνει τη δραστηριότητα και τη λειτουργική του συνδεσιμότητα στους ηλικιωμένους, ιδίως σε όσους πάσχουν από άνοια”, προσθέτει η καθηγήτρια Psyche Loui. 

Επιπλέον, η οικεία και αγαπημένη μουσική έτεινε να ενεργοποιεί περισσότερο τις ακουστικές περιοχές καθώς και εκείνες που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Ωστόσο, η μουσική που είχαν επιλέξει οι ίδιοι οι συμμετέχοντες οδήγησε σε μια ακόμα ισχυρότερη σύνδεση ανάμεσα σε αυτές τις δύο περιοχές του εγκεφάλου. “Αυτός θα μπορούσε να είναι ο κεντρικός μηχανισμός για τις αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο όταν ακούτε μουσική και όταν την ακούτε με τρόπο συνεπή, επίμονο και συνειδητό κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης”, προσθέτει η επιστήμονας. Μένει να δούμε τον τρόπο και τον βαθμό στον οποίο η μουσική μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της μνήμης, της γνώσης και των εκτελεστικών λειτουργιών.
Πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική οι φροντιστές
“Είναι κάτι πάνω στο οποίο εργαζόμαστε αυτή τη στιγμή και πιστεύω ότι μπορεί να υπάρχει κάτι στο γεγονός ότι η μουσική είναι μια τέχνη που ξεδιπλώνεται στον χρόνο ”, σημειώνει η ίδια. “Για παράδειγμα, ακούς έναν ρυθμό και μετά χτυπάς το πόδι σου σε αυτόν τον ρυθμό. Η διαδικασία αυτή ενεργοποιεί τα συστήματα ανταμοιβής και τα γνωστικά συστήματα του εγκεφάλου με έναν τρόπο που θα μπορούσε να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη στις γνωστικές 
λειτουργίες”.

Η επιστημονική ομάδα ελπίζει ότι θα μπορέσει στο μέλλον να επεκτείνει τη μελέτη της σε άτομα με γνωστικές και νευροεκφυλιστικές διαταραχές που θα μπορούσαν να ωφεληθούν περισσότερο από τα θετικά αποτελέσματα της μουσικοθεραπείας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η πολύ ευεργετική επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλο αναφέρεται και από το CNRS που επιβεβαίωσε ήδη από το 2016 ότι “τον ήχο επεξεργάζεται αρχικά το ακουστικό σύστημα και στη συνέχεια παρεμβαίνουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου σχετιζόμενες με τη μνήμη, τα συναισθήματα, τις κινητικές δεξιότητες (η μουσική μας κάνει να θέλουμε να χτυπήσουμε τα πόδια μας στο πάτωμα), τη γλώσσα… για να μην αναφέρουμε την ενεργοποίηση των νευρικών κυκλωμάτων ανταμοιβής (την παραγωγή ντοπαμίνης) όταν ακούμε μουσική που μας είναι ευχάριστη”.

Ο οργανισμός εξηγεί επιπλέον ότι ο εγκέφαλος επεξεργάζεται με αυτόματο τρόπο τη μουσική και την αποθηκεύει στην άρρητη μνήμη. Θα μπορούσε να είναι επίσης χρήσιμη στην καταπολέμηση της γήρανσης, υπό την προϋπόθεση ότι την ακούμε συστηματικά, τραγουδάμε ή παίζουμε κάποιο μουσικό όργανο ώστε να ενεργοποιήσουμε τον εγκέφαλο. Όσον αφορά τους φροντιστές, το Ίδρυμα Alzheimer συστήνει την προσαρμογή του μουσικού στιλ σύμφωνα με τις προτιμήσεις του ατόμου που πάσχει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. “Αν δεν γνωρίζετε τι είδος μουσικής ακούει ο ασθενής, ρωτήστε τον, βάλτε του να ακούσει διάφορα είδη και παρατηρήστε τις αντιδράσεις του”, συμβουλεύει ο οργανισμός. Εάν το άτομο γνωρίζει καλά τον ασθενή, μπορεί να του βάλει να ακούσει τραγούδια που ξέρει ότι του άρεσαν ώστε να τον βοηθήσει στην ανάκληση μιας προηγούμενης ανάμνησης.

Τέλος, “είτε πρόκειται για ραδιόφωνο, YouTube, χορωδία ή συναυλία, βεβαιωθείτε ότι η ένταση της μουσικής είναι κατάλληλη ώστε όλοι να απολαύσουν τη στιγμή. Εάν είναι απαραίτητο, ελέγξτε την ακοή του ασθενούς”, τονίζει το Ίδρυμα. Μακροπρόθεσμα, είναι καλύτερο να δημιουργήσετε μια εξατομικευμένη λίστα τραγουδιών ώστε να αξιοποιηθεί στο έπακρο η εμπειρία αυτή.

Alexandra Bresson (Μτφρ. από τα γαλλικά από την Ηλιάνα Κουσουνέλου για το ΨPoint).
Πηγή: https://www.femina.fr/